Түркістан облысында көші-қон заңнамасының сақталуын қамтамасыз ету, шетелдік азаматтардың ел аумағында заңды негізде болуын бақылау және заңсыз көші-қонның алдын алу мақсатында кешенді профилактикалық шаралар күшейтілуде. Бұл бағыттағы жұмыстар шетел азаматтарының құқықтарын қорғауға, сондай-ақ ішкі қауіпсіздік пен қоғамдық тәртіпті нығайтуға бағытталған.
Облыс аумағында 13–17 қазан аралығында Қазақстан Республикасы Ішкі істер министрлігінің тапсырмасына сәйкес «Заңсыз келуші – 2025» республикалық жедел-профилактикалық іс-шарасы өткізілуде. Іс-шараның негізгі мақсаты – шетелдік азаматтардың елде болу ережелерін сақтауын қамтамасыз ету, көші-қон процестерін заңдастыру, шетелдік жұмыс күшін тарту тәртібін реттеу және қабылдаушы тараптардың жауапкершілігін арттыру.
Шараның алғашқы үш тәулігінде Түркістан облысының полиция қызметкерлері көші-қон заңнамасын бұзудың 627 дерегін анықтады. Барлық фактілер бойынша құқық бұзушыларға қатысты тиісті әкімшілік шаралар қабылданды.
Анықталған құқық бұзушылықтардың басым бөлігі шетелдік азаматтардың ел аумағында болу мерзімін бұзуымен байланысты. Атап айтқанда, Қазақстан Республикасында болу мерзімін бұзудың 468 фактісі, қабылдаушы тараптың шетелдік азаматтардың болу ережелерін сақтамауының 117 фактісі, сондай-ақ шетелдік жұмыс күшін заңсыз тартудың 42 жағдайы тіркелді. Бұл деректер шетел азаматтарының ғана емес, оларды қабылдаушы тараптың да көші-қон заңнамасын сақтау бойынша жауапкершілігі жоғары болу керектігін айқын көрсетіп отыр.
Сот шешімімен 356 шетелдік азамат елден шығарылды, ал 158 шетелдіктің Қазақстанда болу мерзімі қысқартылды. Сонымен қатар, жүргізілген іс-шара барысында халықаралық іздеуде жүрген 2 шетелдік азамат анықталып, олар құзырлы органдарға берілді.
Көші-қон саласындағы құқық бұзушылықтар тек әкімшілік сипаттағы заң бұзушылықтармен шектелмейді. Олар көбіне еңбек қатынастарында, тұрғын үй жалдау кезінде және кәсіпкерлік қызметпен айналысуда туындайды. Сондықтан полиция департаменті азаматтарды, соның ішінде жұмыс берушілер мен қабылдаушы тараптарды заң талаптарын мүлтіксіз орындауға шақырады.
Түркістан облысы полиция департаментінің көші-қон қызметі бөлімшелері тұрақты түрде «Мигрант», «Құқық тәртібі», «Заңсыз келуші», «Шекара», «Келімсек» секілді профилактикалық іс-шараларды ұйымдастырып келеді. Бұл жұмыстардың барлығы шетел азаматтарының елде заңды негізде болуын қамтамасыз етуге және заңсыз көші-қон арналарының жолын кесуге бағытталған.
Облыс әкімі Нұралхан Көшеров өз сөзінде көші-қон мәселесі – тек құқық қорғау құрылымдарының ғана емес, бүкіл қоғамның ортақ жауапкершілігі екенін атап өтті:
«Қадірлі достар, шетелдік азаматтардың болу мерзімін уақтылы рәсімдеу мен ұзарту – әрбір қабылдаушы тараптың міндеті. Көші-қон заңнамасын бұзу аймақтың әлеуметтік тұрақтылығына және халықаралық беделіне кері әсерін тигізуі мүмкін. Сондықтан азаматтар мен жұмыс берушілерді көші-қон заңнамасын қатаң сақтауға және тиісті құжаттарды уақтылы рәсімдеуге шақырамын», – деді аймақ басшысы.
Бүгінгі таңда Түркістан облысы еліміздің ең ірі еңбек миграциясы бағыттарының бірі болып саналады. Облыстың ауыл шаруашылығы, құрылыс және қызмет көрсету салаларына көрші мемлекеттерден уақытша еңбек күштері тартылуда. Осы орайда, еңбек мигранттарының заңды түрде тіркеліп, жұмыс істеуі аса маңызды. Көші-қон қызметі мен жергілікті атқарушы органдар бұл процесті ашық және бақылауда ұстау үшін бірлескен жұмыстар атқаруда.
Полиция департаментінің деректеріне сәйкес, шетел азаматтарының ел аумағында заңсыз жұмыс істеу фактілері жиі кездеседі. Көп жағдайда шетелдіктер жеке тұлғаларға немесе тіркелмеген кәсіпкерлерге жалданып, тиісті еңбек келісімшарттарын жасамайды. Мұндай жағдайларда жұмысшылардың құқықтары қорғалмайды және салық түсімдері де азаяды. Сондықтан құқық қорғау органдары мұндай заңсыз әрекеттерге жол бермеу үшін кәсіпорындар мен ұйымдарда жоспарлы және кенеттен тексерістер жүргізуде.
Қабылдаушы тараптардың да жауапкершілігі жоғары. Шетел азаматтарын уақытша қоныстандыру немесе жұмысқа қабылдаған әрбір азамат көші-қон заңнамасын білуге және оны орындауға міндетті. Қазақстан Республикасының Әкімшілік құқық бұзушылық туралы кодексінің 518-бабы бойынша, шетелдік азаматтардың елде болу тәртібін бұзғаны немесе тіркеу ережелерін сақтамағаны үшін елеулі айыппұл қарастырылған. Егер бұзушылық қайталанса, шетел азаматы елден шығарылып, оған қайта кіруге шектеу қойылады.
«Заңсыз келуші – 2025» іс-шарасы аясында облыс аумағында көші-қон заңнамасын түсіндіруге бағытталған ақпараттық жұмыстар да ұйымдастырылуда. Полиция қызметкерлері шетел азаматтарымен, жұмыс берушілермен және тұрғындармен кездесіп, көші-қон саласындағы негізгі талаптар мен рәсімдер туралы кеңес береді. Түсіндіру парақшалары мен буклеттер таратылып, ақпараттық баннерлер орнатылды. Сонымен қатар, әлеуметтік желілер мен бұқаралық ақпарат құралдары арқылы заң талаптары жөнінде ақпараттық хабарламалар жариялануда.
Көші-қон процесін тиімді басқару мақсатында қазіргі таңда цифрлық технологиялар да кеңінен қолданылуда. Полиция департаменті «Migration QZ» ақпараттық платформасы арқылы шетел азаматтарының тіркеу және рұқсат алу рәсімдерін электрондық форматта бақылауға мүмкіндік беріп отыр. Бұл жүйе бюрократиялық кедергілерді азайтып, көші-қон процесінің ашықтығын қамтамасыз етеді.
Түркістан облысының полиция департаменті алдағы уақытта да көші-қон саласындағы тәртіп бұзушылықтарға қарсы күресті күшейтуді жоспарлап отыр. Әсіресе, шетел азаматтарының заңсыз еңбек қызметіне тартылуы мен ел аумағында рұқсатсыз болуына қатысты кешенді бақылау жалғасады. Сонымен қатар, жергілікті атқарушы органдармен бірлесіп, шетел жұмыс күшін квоталау, еңбек келісімшарттарын рәсімдеу және уақытша тіркеу рәсімдерін жетілдіру мәселелері қарастырылуда.
Көші-қон процесін заңдастыру тек қауіпсіздік тұрғысынан ғана емес, экономикалық тұрғыдан да маңызды. Заңды еңбек мигранттары салық төлеп, әлеуметтік төлемдерге қатысады және өңірдің экономикалық дамуына үлес қосады. Ал көлеңкелі миграция керісінше – заңсыз еңбек қатынастарын, көлеңкелі экономиканы және әлеуметтік теңсіздікті арттырады.
Осыған байланысты Түркістан облысы полиция департаменті барлық азаматтарды және жұмыс берушілерді көші-қон саласындағы заңнаманы қатаң сақтауға шақырады. Шетелдік азаматтардың болу мерзімін уақтылы ұзарту, тіркеуді дер кезінде рәсімдеу және еңбек қызметін заңдастыру – әрбір қабылдаушы тараптың жауапкершілігі.
Көші-қон тәртібін сақтау – қоғамдағы тәртіп пен тұрақтылықтың кепілі. Әрбір азамат өзіне жүктелген заңдық міндеттерді орындаса, елдің қауіпсіздігі мен дамуы да қамтамасыз етіледі. «Заңсыз келуші – 2025» іс-шарасы тек уақытша науқан емес, ол көші-қон тәртібін жүйелі жолға қоюдың маңызды қадамы болып табылады.