Қазіргі таңда қоғамның өркениетті дамуы ең алдымен заңның үстемдігі мен қоғамдық тәртіптің сақталуына байланысты. Заң және тәртіп – мемлекеттің тұрақтылығының, азаматтардың қауіпсіздігі мен құқықтарының кепілі. Мемлекет басшысы Қасым-Жомарт Тоқаевтың бастамасымен елімізде «Әділетті Қазақстан» құру идеясын жүзеге асыру жолында бұл бағыт басты басымдықтардың бірі болып отыр.
2025–2030 жылдарға арналған «Заң және тәртіп» тұжырымдамасы қабылданып, елде құқықтық мәдениетті арттыру, құқық қорғау жүйесін жетілдіру және азаматтардың сенімін нығайтуға бағытталған кешенді шаралар жүзеге асырылуда.
Құқықтық мемлекет қағидаты – дамудың өзегі
Заң үстемдігі – демократиялық қоғамның басты тірегі. Әділетті мемлекет азаматтардың құқықтарын тек қағаз жүзінде емес, нақты істермен қорғауы қажет.
Осы мақсатта елімізде соңғы жылдары сот және құқық қорғау жүйесінде ауқымды реформалар іске асуда:
-
Сот төрелігін қамтамасыз етудің ашықтығы мен әділдігі арттырылды;
-
Прокуратура және полиция қызметі сервистік үлгіге көшірілді;
-
Қылмыстық және әкімшілік процестер толығымен цифрландырылуда;
-
Азаматтардың өтініштеріне жедел әрі тиімді жауап беруге бағытталған «Халық үніне құлақ асатын мемлекет» тұжырымдамасы енгізілді.
Бұл өзгерістердің барлығы заң мен тәртіптің қоғамдағы нақты құндылыққа айналуына жол ашып отыр.
Құқықтық мәдениет және азаматтық жауапкершілік
Қоғамдағы тәртіп пен заңдылық тек мемлекеттік органдардың жұмысына ғана емес, әрбір азаматтың құқықтық мәдениетіне тікелей байланысты.
Құқықтық мәдениет – адамның заңды білуі ғана емес, оны құрметтеу және күнделікті өмірде ұстану қабілеті.
Алайда, әлеуметтік зерттеулер көрсеткендей, халықтың бір бөлігі әлі де заңдық сауатының төмендігінен түрлі құқық бұзушылықтарға тап болып жатады.
Сондықтан құқықтық сауаттылықты арттыру – қоғамдағы тұрақтылықты қамтамасыз етудің негізгі шарты. Бұл бағытта:
-
Мектептер мен колледждерде «Құқық негіздері» пәнін күшейту;
-
Азаматтарға арналған тегін құқықтық кеңес беру орталықтарының санын көбейту;
-
БАҚ пен әлеуметтік желілерде құқықтық түсіндіру жұмыстарының сапасын арттыру қажет.
Қоғамдық қауіпсіздік және тәртіп мәдениеті
Соңғы жылдары ішкі істер органдары қоғамдық қауіпсіздік саласында жаңа тәсілдерді енгізіп келеді.
Полицияның сервистік моделі азаматтармен ашық қарым-қатынас орнатуға, олардың сенімін арттыруға бағытталған.
Мысалы, көптеген өңірлерде учаскелік инспекторлар мен жергілікті қауымдастықтардың өзара іс-қимылы нығайып, тұрмыстық зорлық-зомбылық, жастар арасындағы құқық бұзушылық және жол қозғалысы ережелерін сақтау мәселелерінде оң нәтиже беруде.
Қоғамдық тәртіп – ортақ жауапкершілік. Егер әр адам өз ісіне адал, заңға құрметпен қараса, онда қоғамда тұрақтылық пен бейбітшілік орнайды.
Цифрлық дәуірдегі жаңа қауіптер
Бүгінде құқықтық тәртіп тек көшеде ғана емес, интернет кеңістігінде де өзекті мәселе.
Киберқылмыс, интернет-алаяқтық, жеке деректердің ұрлануы – қазіргі заманның басты сын-қатерлерінің бірі.
Полиция қызметкерлері үнемі тұрғындарға, әсіресе зейнеткерлерге, онлайн және телефон арқылы жасалатын алаяқтықтың жаңа түрлері туралы ескертіп келеді.
Сарапшылардың пікірінше, халықтың цифрлық сауаттылығын арттыру – киберқауіпсіздікті қамтамасыз етудің ең тиімді жолы.
Мысалы, бейтарап көзге көрінбейтін фишингтік сайттар немесе жалған инвестициялық ұсыныстар көбіне адамдардың сенгіштігін пайдаланады. Сондықтан әрбір азамат интернетте жеке деректерін қорғау, күмәнді сілтемелер мен қоңыраулардан сақтану мәдениетін меңгеруі тиіс.
Заң және әділдік: сенім факторы
Заңға сенім – мемлекеттің беделін айқындайтын негізгі көрсеткіш. Егер азамат соттың әділ шешіміне, полицияның адал қызметіне сенсе – онда қоғамда тұрақтылық пен бірлік қалыптасады.
Соңғы жылдары елімізде әділдік пен ашықтықты арттыруға бағытталған құқықтық бастамалар іске асуда:
-
Сот шешімдерін жариялау,
-
Тәртіптік істердің онлайн форматта қаралуы,
-
Сыбайлас жемқорлық фактілерін ашық жария ету,
-
Мемлекеттік қызметкерлердің жауапкершілігін күшейту.
Бұл шаралар азаматтардың билік институттарына деген сенімін нығайтып, заңның беделін арттыруға ықпал етуде.
Қорытынды
Заң және тәртіп – мемлекеттің тірегі, қоғамның тұрақтылығы мен дамуының алғышарты.
Әрбір азамат өз құқығы мен міндетін білгенде ғана әділетті қоғам орнайды.
Тәртіп пен заңға құрмет – бұл тек талап емес, азаматтық мәдениеттің көрсеткіші.
Заң үстемдік еткен жерде – қауіпсіздік бар, ал қауіпсіздік бар жерде – тұрақтылық пен сенім қалыптасады.
Сондықтан «Заң және тәртіп» қағидаты – тек құқық қорғау саласының емес, бүкіл қоғамның ортақ ұстанымы болуы тиіс.