Түркістан облысында «Заң мен тәртіп» нарративі бүгінгі күнге дейін маңызды бағыттардың бірі болып отыр. Бұл мақалада облыста аталмыш қағидаттың қалай жүзеге асырылып жатқанын, қандай бағыттар бойынша жұмыс жүргізіліп жатқанын, жетістіктері мен әлеуетті мәселелерін талдап, қоғамдық қауіпсіздік пен құқықтық мәдениет саласындағы болашақ мүмкіндіктерге назар аударамыз.
2025‑2030 жылдарға арналған «Қоғамда заң мен тәртіп идеологиясын ілгерілету жөніндегі тұжырымдама» аясында Түркістан облысында кешенді жұмыс қолға алынды. Осы тұжырымдама бес негізгі бағытты қамтиды әрі 55 іс‑шарадан құралған. Аталған бағыттардың ішкі мазмұнына мысалы: құқық қорғау органдарымен, жергілікті атқарушы органдармен өзара іс‑қимыл, халықтың құқықтық сауаттылығын арттыру, ақпараттық‑насихаттық жұмыстар, цифрлық коммуникацияны тиімді пайдалану жатқызылған. Мақсат – қоғамда құқық пен тәртіпті сақтау мәдениетін қалыптастыру, азаматтар мен мемлекет арасындағы сенімді нығайту, құқықтық тәртіпті қамтамасыз ету. Түркістан облысында бұл бағыттағы жұмыстар үйлестіруші органдардың күн тәртібіне қойылған.
Облыста мемлекеттік органдар мен құқық қорғау қызметтері халық арасында кеңінен түсіндіру жұмыстарын жүргізуде. Мәселен, облыс орталығында көшелерде, сауда орындарында, вокзалдарда ақпараттық жадынамалар таратылған. Бұл тұрғыда азаматтарға құқық бұзушылық орын алған жағдайда сенім телефондары, құқық қорғау органдарына хабарласу мүмкіндіктері көрсетілген. Сонымен қатар, шалғай ауылдар мен кіші елді‑мекендерде де үйме‑үй аралау жұмыстары ұйымдастырылған.
«Заң және тәртіп» қағидатын іске асыруда облыстық полиция департаменті және жергілікті атқарушы органдар маңызды рөл атқарады. Мысалы, облыста қоғамдық көмекшілер жүйесі құрылып, 520‑ға жуық адам тартылған (оның ішінде 382 ақылы, 119 ақысыз). Олардың көмегімен 47 қылмыс ізін суытпай ашылса, 1 917 әкімшілік құқықбұзушылық анықталған. Сонымен қатар, патрульдік‑профилактикалық іс‑шаралар Бәйдібек және Созақ аудандарында жол қауіпсіздігіне бағытталған.
Қазіргі уақытта құқықтық реттеу мен тәртіпті қамтамасыз етуде цифрлық шешімдер кеңінен қолданылуда. Мысалы, «Заң және тәртіп» цифрлық сервисі – халық пен полиция арасындағы өзара байланысты нығайтатын заманауи жоба. Түркістан облысы бойынша осы сервиске жыл басынан бері 679 хабарлама түскені хабарланған: оның ішінде қоғамдық тәртіп бұзушылықтар, тұрмыстық зорлық‑зомбылық, жол‑көлік оқиғалары, қылмыстық істер.
«Заң мен тәртіп» қағидаларын іске асыру аясында облыстық деңгейде 21 жоба жүзеге асырылуда. Олардың қатарында: сыбайлас жемқорлыққа қарсы мәдениетті қалыптастыру, қаржылық сауаттылықты арттыру, борышкерлерге құқықтық қолдау көрсету, пробация қызметінде есепте тұрған азаматтарды қайта әлеуметтендіру.
Жастар мен жасөспірімдер арасында қылмыс пен құқықбұзушылықтың алдын алу мақсатында 567 психо‑профилактикалық жұмыс жүргізіліп, 36 210 жас қамтылған. Сонымен бірге, шығармашылық бағытта «Адал ұрпақ – ұлт болашағы» атты жас ақындардың мүшәйрасы ұйымдастырылған.
Азаматтардың құқықтық мәдениеті артуда: ақпараттық‑түсіндіру жұмыстарының күшеюі, цифрлық сервистердің жұмысы – бұл бағыттағы оң өзгерістердің белгісі. Құқық қорғау жүйесінің қоғаммен өзара байланысы нығайған: қоғамдық көмекшілер жүйесі, цифрлық байланыс платформалары және құқық қорғау қызметтерінің ашықтығы артуда. Жастарды қамту, алдын алу жұмыстары жүйелі түрде жүргізілуде: жас буынды құқықтық сауаттылықпен қамту арқылы келешекте құқық бұзушылықты төмендету ықтималдығы артады. Жобалық тәсілдің енгізілуі – «Заң және тәртіп» бағытында нақты мақсат‑мерзімді жұмыстарды қамтамасыз етеді: мысалы, 21 жоба, 55 іс‑шара жоспары.
Әрбір күрделі саясат бағытында қиындықтар да, даму мүмкіндіктері де бар. Түркістан облысындағы «Заң және тәртіп» нарративі үшін келесі мәселелерге назар аудару қажет: құқықтық мәдениет деңгейінің айырмашылығы, шалғай ауыл-аймақтарда құқықтық түсінік төмен болуы; цифрлық сервистерге қолжетімділіктің әр жерде тең емес болуы; қоғамдық сенім деңгейінің жеткіліксіздігі; іске асқан іс‑шаралардың тұрақтылығы мен жүйелілігі; деректерді мониторингтеу мен бағалау қажеттілігі.
«Заң мен тәртіп» концепциясын жалғастыруда бірнеше ұсыныстар бар: қоғаммен белсенді диалогты дамыту, цифрлық платформаларды жетілдіру, жалпыға бірдей қызметтерге қолжетімділікті қамтамасыз ету, алдын алу бағытындағы жұмыстарды күшейту, құқық қорғау қызметтерінің ашықтығы мен есептілігін арттыру, іс‑шараларды бағалау және мониторинг жүйесін енгізу, жобалық тәсілді одан әрі жалғастыру.
Түркістан облысында «Заң мен тәртіп» нарративі кешенді түрде жүзеге асырылып келеді. Ақпараттық‑түсіндіру, цифрлық платформа, құқық қорғау органдарының ашықтығы, жоба тәсілі – бәрі де қоғамның қауіпсіздігін, құқықтық мәдениетін, азаматтар мен мемлекеттің арасындағы сенімді нығайтуға бағытталған. Әрине, жұмыстар толық аяқталған жоқ – құқықтық мәдениет қалыптасуы уақыт талап етеді, әркелкі өңірлерде теңсіздік бар және жүйелі мониторинг қажет. Алайда бүгінгі сәтегі жетістіктер – осы бағыттың дұрыс және қоғамға қажетті екенін көрсетеді. Облыс үшін ең маңыздысы – бұл саясаттың жалғасуы, тұрақтылықты қамтамасыз ету және азаматтардың белсенді қатысуымен іске асуы. Тұрғындардан түсетін ақпараттар, шағымдар мен ұсыныстар да назардан тыс қалмауы тиіс, себебі «Заң мен тәртіп» – тек құқық қорғау органдарының міндеті ғана емес, әрбір азаматтың ортақ ісі.