«Келешек» біріңғай ерікті жинақтау жүйесі балалар мен жас ұрпақтың болашағын қамтамасыз етуге бағытталған маңызды мемлекеттік бастама. Бұл жүйені енгізудің басты мақсаты – балалардың бес жасқа толған сәтінен бастап жоғары, техникалық немесе кәсіптік білімге дейінгі кезеңде қаржы жинақтауға мүмкіндік беру. Қазақстан Республикасы «Мемлекеттік білім беру жинақтау жүйесі, ақпарат, қоғамдық даму, мәдениет және архив ісі салаларында артық заңнамалық регламенттеуді болғызбау мәселелері бойынша өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы» Заң қабылдады.
Жүйенің іс жүзіндегі іске асырылуы 2025 жылдан бастап басталып отыр. Мысалы, 2025 жылы бес жасқа толған балалар үшін мемлекет 60 айлық есептік көрсеткіш (АЕК) мөлшерінде бастапқы білім беру капиталы құятын болады, ал жетім балалар үшін – 120 АЕК. gov.kz Бұл қаржы баланың өз білім алуына немесе тұрғын үй жағдайын жақсартуға жұмсалуына мүмкіндік береді.
Жүйеге қатысу үшін ата-аналар немесе заңды өкілдер бала атына екінші деңгейлі банк немесе сақтандыру компаниясында шот ашады. Аталмыш жүйеге кірген кезде ата-аналар жыл сайынғы минималды жарнаны төлеуі тиіс (мысалы, ең төменгі жарна мөлшері 12 АЕК көлемінде белгіленген). Мемлекет тарапынан жасалған сыйақы жүйесі де қарастырылған: жинақ шотындағы қаражатқа жыл сайын 5 % (әлеуметтік осал топтар үшін 7 %) мөлшеріндегі мемлекеттік сыйлықақы қарастырылған.
Бұл жүйенің өңірлік деңгейде іске асырылуы — әрбір облыста, оның ішінде Түркістан облысы шеңберінде азаматтарға тиісті ақпаратты жеткізу, шот ашу рәсімдерін жеңілдету және балаларды жүйеге қатысты кезеңдер бойынша хабардар ету шараларын ұйымдастыруды талап етеді. Жүйенің мазмұны бойынша білім беру саласынан бастап, сақтандыру және инвестиция саласындағы элементтерін қамтиды, яғни жинақталған қаражат баланың 18 жасқа толғанға дейін жинақталып, кейін жоғары оқу орнына түсу кезінде немесе техникалық-кәсіптік білім алғанда, немесе тұрғын үй мәселесін шешуде пайдаланылуы мүмкін.
Түркістан облысында жүйенің жүзеге асырылуына бағытталған жұмыстар қолға алынып отыр. Жергілікті басқармалар мен білім беру, қаржы салаларының қызметкерлері ата-аналар мен заңды өкілдерді жүйеге қатысуға шақырып, түсіндірме жұмыстарын жүргізуде. Атап айтқанда, шот ашу рәсімдері, жарна мөлшері, жинақтың қандай мақсаттарға жұмсала алатыны туралы толық ақпарат берілуде. Сондай-ақ әлеуметтік осал отбасы балаларына қосымша мүмкіндік берілу мәселелері айқындалуда.
Орта мерзімді перспективада «Келешек» жүйесі облыс бойынша балалар мен жасөспірімдердің білім алу мүмкіндігін арттыруға, өңірдің адами капиталын нығайтуға, халықтың білім деңгейін, әлеуметтік теңдігін күшейтуге бағытталған тәсілдердің бірі болып табылады. Жүйе баланың болашағына қаржылай дайындық жасауға мүмкіндік береді, әрі ата-аналардың балаларын білім мен үйге дайындау жоспарларын қолдайтын болады.
Жүйенің артықшылықтарының қатарында — жинақталған қаражаттың инвестициялық кірістілікті қамтамасыз ететіндігі мен мемлекеттің бастапқы капитал салуы бар. Бұл баланың болашақ білім алу мүмкіндігін күшейтуге бағытталған. Сонымен бірге, жинақталған қаражатты жоғары оқу орнына түсу немесе техникалық-кәсіптік білім алу кезеңінде пайдалану ғана емес, тұрғын үй жағдайын жақсартуға да жол ашылады.
Басқарушылық тұрғыдан алғанда, облыста жүйенің іске асуының мониторингі, қатысушылар санының өсуі, жинақ қаражатының көлемі, ата-аналардың хабардарлығы сияқты көрсеткіштер қадағаланып келеді. Локалдық ақпараттар бойынша, шот ашу бойынша жергілікті бөлімшелерде түсіндірме акциялар, кеңес беру пункттері мен ақпараттық стендтер орналастырылған. Қажет болса, мектептерде «Келешек» жүйесінің артықшылықтары туралы арнайы бейнероликтер мен брошюралар таратыла бастады, бұл білім беру саласының, әлеуметтік қорғау және қаржы ұйымдарының бірлескен іске асыруының нәтижесі.
Жүйеге енгізілетін маңызды талаптардың бірі — ата-аналардың немесе заңды өкілдердің жыл сайынғы жарнаны тұрақты төлеуі. Бұл жинақтың өсуін, әрі баланың білім алу немесе тұрғын үй мәселесін шешу мүмкіндігін арттырады. Сондай-ақ жинақталған қаражатты шешу жағдайлары да ескерілген: егер бала білім грантын алса, магистратура немесе докторантура деңгейінде оқығысы келсе, немесе тұрғын үй жағдайын жақсарту қажет болса, қаражат пайдаланылуы мүмкін.
Облыста бұл жүйе арқылы ата-аналар мен балалар үшін қаржылық сауаттылықты арттыру маңызды. Яғни, ерте кезеңнен бастап балалардың болашағына жауапты қаржылық шешім қабылдау мәдениетін қалыптастыру, жинақтың маңызын түсіну қажеттігі ерекше. Жергілікті деңгейде қаржы ұйымдарымен бірлесе отырып семинарлар мен шебер-сабақтар өткізіліп, қызметкерлер жинақ жүйесінің шарттары мен мүмкіндіктері туралы ақпарат беруде.
Сонымен қатар, жүйені енгізу барысында кішігірім кемшіліктерді жою нүктесінде жұмыстар жүргізілуде: ата-аналардың ақпараттандыру деңгейі әртүрлі болғандықтан, кейбір жерлерде жүйеге қатысу төмендеу байқалуы мүмкін. Сондықтан өңірлік әкімдік пен білім беру, қаржы салалары бұл бағыттағы түсіндіру жұмыстарын күшейтуге міндеттелген.
Жүйенің табысты жүзеге асырылуы — баланың білім алуына ақы төлеу мақсатындағы жинақтардың ұлғаюы, ата-аналардың болашаққа бағытталған қаржылық белсенділігінің артуы және өңірдегі білім мен тұрғын үй мәселелеріндегі ұзақ мерзімді инвестициялардың жетілуі арқылы көрінеді. Түркістан облысы бойынша жүйеге қатысушылар саны артқан сайын, болашақтағы жас мамандардың білім мүмкіндіктері кеңейеді, өңірлік еңбек әлеуеті нығаяды.
Жалпы алғанда, «Келешек» жүйесі — баланың жеке даму мүмкіндігін кеңейтіп, ата-аналарға баланың болашағына жауапты әрі сенімді қадам жасауға мүмкіндік беретін құрал. Түркістан облысында жүйені барынша тиімді іске асыру арқылы жастардың білім мен еңбек нарығына дайын болуын қамтамасыз етуге, облыстың әлеуметтік-экономикалық дамуына үлес қосуға болады.