Қоғамның тұрақтылығы мен мемлекетке деген сенімнің басты көрсеткіштерінің бірі – азаматтардың құқық қорғау және арнайы органдарға деген сенімі. Сенім бар жерде заң үстемдік құрып, әділет салтанат құрады. Ал сенімсіздік болған жағдайда қоғамда құқықтық нигилизм мен әлеуметтік күйзеліс орын алады. Сондықтан мемлекет үшін құқық қорғау органдарының беделін арттыру, олардың ашықтығы мен халық алдындағы жауапкершілігін күшейту стратегиялық маңызы бар міндет болып саналады.
Құқық қорғау жүйесі – мемлекеттің құқықтық саясатының өзегі. Ол қоғамдағы тәртіп пен қауіпсіздікті қамтамасыз етумен қатар, азаматтардың құқықтары мен бостандықтарын қорғауға бағытталған. Бұл құрылымдардың тиімді жұмысы тек қылмыстардың ашылуы мен алдын алуы тұрғысынан ғана емес, сонымен қатар қоғамның мемлекетке деген көзқарасын қалыптастыруда да шешуші рөл атқарады. Сол себепті соңғы жылдары елімізде құқық қорғау және арнайы органдар қызметін жаңғырту, олардың халықпен ашық әрі сенімді байланысын нығайту бағытында бірқатар реформалар жүзеге асырылды.
Мемлекет басшысы Қасым-Жомарт Тоқаев өз Жолдауларында «Халық үніне құлақ асатын мемлекет» тұжырымдамасын басты бағдар ретінде белгілеп, құқық қорғау органдарының қызметін осы қағидатқа негіздеуді тапсырды. Президент атап өткендей, азаматтардың құқықтарын қорғау – бұл билік пен халық арасындағы сенім көпірін қалыптастырудың ең маңызды шарты. Осы мақсатта прокуратура, ішкі істер, ұлттық қауіпсіздік және төтенше жағдайлар органдарының жұмысында жаңа стандарттар енгізіліп, қызметтің ашықтығы мен тиімділігіне басымдық берілуде.
Түркістан облысы бұл бағытта ерекше назарда. Өңірдің әлеуметтік-экономикалық дамуы мен халық санының қарқынды өсуі қауіпсіздік пен қоғамдық тәртіпті сақтауды талап етеді. Сондықтан облыста құқық қорғау және арнайы органдардың қызметін жетілдіру мақсатында нақты шаралар қабылданды. Соңғы жылдары облыстық полиция департаменті, прокуратура, ұлттық қауіпсіздік комитетінің және төтенше жағдайлар департаментінің материалдық-техникалық базасы жаңартылып, қызметкерлердің кәсіби даярлығы арттырылды.
Құқық қорғау органдарының басты міндеті – халықтың сенімін ақтау. Осы мақсатта Түркістан облысында «Ашық полиция», «Сенім телефоны», «Халықпен бірге» сияқты жобалар іске асырылды. Бұл бастамалар азаматтар мен құқық қорғау құрылымдарының арасындағы өзара диалогты нығайтып, тұрғындардың мәселелерін жедел шешуге мүмкіндік берді. Мысалы, «102 онлайн» және «Smart Qogam» мобильді қосымшалары арқылы тұрғындар құқық бұзушылық туралы хабарлап, өз өтініштерінің орындалу барысын бақылап отыра алады. Мұндай цифрлық сервистер халықтың құқық қорғау жүйесіне деген сенімін арттыруда маңызды рөл атқарды.
Құқық қорғау органдарының қызметіндегі ашықтық – сенім қалыптастырудың негізгі тетігі. Түркістан облыстық прокуратурасы мен полиция департаменті қоғамдық кеңестермен бірлесіп, азаматтардың қатысуымен қоғамдық тыңдаулар мен кездесулер өткізеді. Бұл жиындарда тұрғындар өздерін толғандырған мәселелерді ашық айтып, шешу жолдарын бірге талқылай алады. Осындай тәсіл билік пен қоғам арасындағы қарым-қатынасты нығайтып, өзара түсіністікті арттыруға мүмкіндік береді.
Сенім – кәсібилік пен әділдікке негізделеді. Сондықтан құқық қорғау органдарының қызметкерлері үшін біліктілікті арттыру, этика мен мінез-құлық нормаларын сақтау, азаматтармен қарым-қатынаста әдепті болу маңызды талаптардың бірі. Түркістан облысында бұл бағытта ішкі істер академиясы мен оқу орталықтарында тұрақты оқыту бағдарламалары ұйымдастырылып келеді. Қызметкерлерге адам құқықтарын қорғау, медиация негіздері, стресске төзімділік және коммуникациялық мәдениет тақырыптарында тренингтер өткізіледі. Мұндай шаралар мамандардың кәсіби деңгейін көтеріп қана қоймай, халықпен жұмыс істеу сапасын да арттыруда.
Арнайы органдардың қызметі де заманауи талаптарға сай жетілдірілуде. Ұлттық қауіпсіздік комитетінің өңірлік бөлімшелері экстремизм мен терроризмнің алдын алу, ақпараттық қауіпсіздік пен мемлекеттік құпияларды қорғау бағытында ауқымды жұмыстар атқаруда. Бұл саладағы басты басымдық – қауіп-қатерді ерте анықтау және алдын алу. Арнайы органдардың тиімді қызметі қоғамдағы тыныштық пен тұрақтылықтың кепілі болып отыр.
Халықтың сенімін арттырудың тағы бір маңызды бағыты – сыбайлас жемқорлыққа қарсы күрес. Бұл – құқық қорғау органдарының беделін қалыптастыруда шешуші фактор. Түркістан облысында сыбайлас жемқорлықтың алдын алу мақсатында мемлекеттік қызмет істері агенттігі мен құқық қорғау органдары бірлесіп, «Адалдық алаңы» және «Саналы ұрпақ» жобаларын жүзеге асыруда. Мұндай бастамалар азаматтардың құқықтық санасын арттырып, заң алдындағы теңдік принципін нығайтуға ықпал етеді.
Құқық қорғау және арнайы органдардың қызметінде азаматтармен кері байланыс орнату ерекше маңызды. Түркістан облысында әлеуметтік желілер арқылы азаматтармен интерактивті байланыс жүйесі жолға қойылған. Әрбір аудандық полиция бөлімінің өз парақшалары бар, онда тұрғындар сұрақ қойып, нақты жауап алады. Мұндай ашық коммуникация жүйесі құқық қорғау органдарының қоғам алдындағы есептілігін күшейтті.
Құқық қорғау органдарына деген сенімнің артуы – қоғамның құқықтық мәдениетінің өсуімен тікелей байланысты. Сондықтан облыс бойынша құқықтық ағарту жұмыстары жүйелі жүргізілуде. Мектептер мен колледждерде «Құқықтық мәдениет негіздері» сабақтары оқытылып, жастар арасында заңды құрметтеу және құқық бұзушылыққа төзбеушілік қағидалары насихатталуда. Құқықтық сауаттылығы жоғары ұрпақ – әділетті қоғамның негізі.
Құқық қорғау және арнайы органдардың беделін арттыру – ұзақ мерзімді әрі жүйелі жұмысты қажет етеді. Сенім бір күнде қалыптаспайды, ол ашықтық, әділдік және нәтижелі қызмет арқылы ғана орнығады. Түркістан облысының тәжірибесі көрсеткендей, халықпен ашық диалог құру, қызмет сапасын арттыру және заманауи технологияларды енгізу құқық қорғау органдарына деген сенімді айтарлықтай арттырды.
Қорытындылай келе, құқық қорғау және арнайы органдарға деген сенім – бұл қоғам мен мемлекеттің өзара байланысын нығайтатын рухани әрі құқықтық көпір. Ол қоғамдағы тұрақтылық пен әділеттіліктің, мемлекеттегі тәртіп пен қауіпсіздіктің басты кепілі болып табылады. Халықтың сенімін иелену – құқық қорғау құрылымдарының ең жоғары бағасы. Сондықтан бұл бағыттағы реформалар мен бастамалар алдағы уақытта да үздіксіз жалғасуы тиіс. Әділетті қоғам орнату жолында сенім мен ашықтық – ең басты құндылықтар.
Қоғамның тұрақтылығы мен мемлекеттің дамуының ең басты негізі – заңның үстемдігі мен тәртіптің сақталуы. Заң мен тәртіп – мемлекеттің болмысы мен қоғамның мәдени деңгейін айқындайтын басты құндылықтардың бірі. Бұл ұғымдар тек құқықтық саладағы категория емес, сонымен қатар қоғамдық сана мен өмір салтының ажырамас бөлігі болып табылады. Мемлекет басшысы Қасым-Жомарт Тоқаев өз Жолдауларында заң мен тәртіпті сақтау – Әділетті Қазақстанды құрудың негізгі қағидаты екенін бірнеше рет атап өтті.
Қазақстан қоғамында соңғы жылдары заңның үстемдігін қамтамасыз ету және азаматтардың құқықтарын қорғау бағытында ауқымды реформалар жүзеге асырылуда. «Заң және тәртіп» қағидатына негізделген жаңа мемлекеттік саясат қоғамда әділеттілік пен жауапкершілік сезімін нығайтуға бағытталған. Бұл ұстаным – құқық бұзушылықтың кез келген түріне төзбеушілікті, билік пен азаматтар арасындағы сенімді нығайтуды және қоғамдық келісім мен тұрақтылықты сақтауды көздейді.
Түркістан облысы бұл бағытта ерекше назарда. Өңірдің әлеуметтік және демографиялық ерекшелігі, халық санының көптігі мен шекаралық аймақ ретіндегі маңызы құқық қорғау органдарының жұмысын жүйелі жүргізуді талап етеді. Осы мақсатта облыста «Заң және тәртіп» топтастырылған нарративі аясында бірқатар нақты шаралар атқарылуда. Жергілікті атқарушы органдар, прокуратура, полиция департаменті және басқа да құқық қорғау құрылымдары күш біріктіріп, қоғамдық тәртіпті қамтамасыз ету, құқық бұзушылықтың алдын алу және тұрғындардың құқықтық сауаттылығын арттыру бағытында кешенді бағдарламаларды жүзеге асыруда.
Бұл нарративтің негізгі идеясы – қоғамда заңға бағыну мәдениетін қалыптастыру. Яғни, әрбір азаматтың заңға құрметпен қарауы және өз әрекеттері үшін жауапкершілік сезінуі. Құқықтық тәртіптің сақталуы – бұл тек мемлекеттік органдардың міндеті емес, сонымен қатар қоғам мүшелерінің ортақ борышы. «Заң және тәртіп» қағидаты – мемлекеттік билік пен азаматтық қоғамның өзара серіктестігін нығайтуға бағытталған.
Түркістан облысында құқық бұзушылықтың алдын алу мақсатында заманауи технологиялар енгізілуде. Қоғамдық орындарда бейнебақылау жүйелері орнатылып, барлық аудандарда «қауіпсіз қала» және «қауіпсіз аудан» жобалары іске қосылды. Облыстық полиция департаменті мен жергілікті әкімдіктер бірлесіп, қоғамдық орындарда профилактикалық шаралар өткізіп, азаматтардың құқықтық мәдениетін арттыруға ерекше көңіл бөлуде. Бұл жұмыстардың нәтижесінде қоғамдық тәртіп бұзушылықтар мен ұсақ құқық бұзушылықтар саны азайғаны байқалады.
Заң мен тәртіпті сақтау тек жазалау шараларымен шектелмейді. Оның басты мәні – алдын алу және түсіндіру. Осы тұрғыда облыс мектептері мен жоғары оқу орындарында құқықтық білім беру бағдарламалары енгізіліп, жастар арасында құқықтық мәдениет қалыптастыру жұмыстары күшейтілді. «Құқық сабағы», «Әділетті қоғам» және «Заң мен менің өмірім» атты арнайы жобалар арқылы жас буынға заңға бағыну және әділдік принциптері үйретілуде. Бұл бастамалар жастардың құқықтық сауаттылығын арттырумен қатар, олардың азаматтық жауапкершілігін қалыптастыруға да зор үлес қосып отыр.
«Заң және тәртіп» нарративінің маңызды элементтерінің бірі – қоғам мен билік арасындағы өзара сенімді арттыру. Түркістан облысында қоғамдық кеңестер мен жергілікті қауымдастық жиналыстары арқылы тұрғындар өз пікірін ашық білдіріп, құқықтық мәселелер бойынша ұсыныстар беруге мүмкіндік алды. Бұл тәсіл мемлекеттік органдардың жұмысына ашықтық пен есептілік принциптерін енгізіп, қоғам тарапынан бақылауды күшейтті.
Құқық қорғау органдарының беделі мен қоғамның сенімін арттыру да басты міндеттердің бірі болып табылады. Осы бағытта Түркістан облыстық полиция департаменті «Ашық полиция» жобасын іске асырып, азаматтармен тікелей диалог жүргізуді жолға қойды. Әлеуметтік желілер мен онлайн платформалар арқылы тұрғындардың сұрақтарына жауап беріліп, олардың өтініштері жедел қаралады. Мұндай тәсіл халықтың құқық қорғау органдарына деген сенімін күшейтті және заңның үстемдігін қамтамасыз ету ісінде нақты нәтижелерге жетуге мүмкіндік берді.
Заң мен тәртіптің үстемдігі – әділеттілік пен қауіпсіздік кепілі. Тәртіп орнаған жерде даму бар. Сондықтан бұл бағытта жүргізіліп жатқан саясат тек құқық қорғау саласын ғана емес, барлық мемлекеттік институттардың тиімділігін арттыруға бағытталған. Мемлекет басшысы атап өткендей, «Әділетсіздікке жол бермеу – реформалардың басты мақсаты». Осы ұстаным негізінде Түркістан өңірінде прокуратура мен ішкі істер органдарының өзара іс-қимылы жаңа сапаға көтерілді.
Қоғамдағы тәртіпті нығайтуда тұрмыстық зорлық-зомбылықтың алдын алу, жастар арасындағы құқық бұзушылықпен күрес және жол-көлік қауіпсіздігін қамтамасыз ету бағыттарында кешенді жұмыстар атқарылуда. Әсіресе, тұрмыстық зорлық-зомбылықтың алдын алу мақсатында әлеуметтік қызметкерлер мен психологтардан құралған мобильді топтар құрылып, олар азаматтарға құқықтық көмек көрсетуде. Бұл шаралар құқық бұзушылықтың түп-тамырын жоюға және отбасы институтын қорғауға бағытталған.
Тәртіпті қоғам – сенімді мемлекет. Түркістан облысында қабылданған шаралар нәтижесінде соңғы жылдары құқық бұзушылықтар санының азайғаны, азаматтардың полиция мен сот жүйесіне деген сенімінің артқаны байқалады. Бұл заң мен әділеттің салтанат құруының нақты көрінісі.
Болашақта «Заң және тәртіп» нарративі аясында құқық қорғау жүйесін одан әрі жаңғырту, сот және тергеу органдарының ашықтығын арттыру, сондай-ақ цифрлық технологияларды кеңінен қолдану жоспарланып отыр. «Электронды сот», «Смарт полиция» және «Азаматтарға арналған үкімет» қызметтері азаматтардың құқықтық мәселелерін жылдам және әділ шешуге жол ашты. Бұл реформалар заң үстемдігін нығайтып, әрбір азаматтың мемлекетке және әділдікке деген сенімін арттыруға ықпал етеді.
Заң мен тәртіпті сақтау – қоғамның рухани және мәдени дамуының да көрінісі. Тәртіп бар жерде тұрақтылық, тұрақтылық бар жерде даму мен өркендеу болады. Әрбір азамат заңға бағынуды өзінің азаматтық борышы деп түсінгенде ғана қоғам әділетті және қауіпсіз болмақ.
Қорытындылай келгенде, «Заң және тәртіп» нарративі – Қазақстандағы құқықтық реформалардың идеологиялық өзегі. Бұл ұстаным тек қағида ретінде емес, нақты өмірлік тәжірибеге айналып отыр. Түркістан облысының тәжірибесі заң үстемдігін қамтамасыз ету мен құқықтық мәдениетті қалыптастыру жолындағы жаңа серпінді кезеңнің басталғанын көрсетеді. Заң мен тәртіпті сақтау – тек биліктің емес, бүкіл қоғамның ортақ жауапкершілігі. Осы қағиданы ұстанған ел ғана әділетті, тұрақты және қауіпсіз мемлекетке айнала алады.