Қаржылық сауаттылық – заманауи қоғамдағы әрбір азамат үшін өмірлік маңызды дағды. Ақшаны тиімді басқару, қарыздар мен несие өнімдерін дұрыс пайдалану, қаржылық тәуекелдерді болжау және алаяқтықтан қорғану қабілеті тек жеке адамның ғана емес, тұтас қоғамның экономикалық тұрақтылығын қамтамасыз етеді. Қазақстан Республикасында қаржылық мәдениетті арттыруға арналған бірнеше мемлекеттік және қоғамдық бастамалар бар, олардың қатарында ерекше орын алатын шара – республикалық «ФинIQ» диктанты.
2025 жылғы 10–20 қазан аралығында Қаржылық мониторинг агенттігі «Заң мен Тәртіп» және «Адал Азамат» тұжырымдамаларын іске асыру аясында, «Аманат» партиясының «Қарызсыз қоғам» жобасы және «Халық Банкі» АҚ-ның қолдауымен «ФинIQ» республикалық қаржылық қауіпсіздік диктантын өткізеді. Бұл бастама халықтың қаржылық сауаттылығын арттыруға бағытталған кешенді шаралардың бірі болып табылады.
Диктанттың басты мақсаты – халыққа қаржылық білім беру, қаржылық қауіпсіздік мәдениетін қалыптастыру және азаматтарды алаяқтық схемалардан қорғау дағдыларымен қамтамасыз ету. Қазіргі қоғамда қаржылық алаяқтық және несие қарыздарын дұрыс басқара алмау – азаматтардың әлеуметтік және экономикалық әл-ауқатына тікелей әсер ететін маңызды мәселелердің бірі. Сондықтан диктант қатысушыларға өз қаржылық білімін тексеруге, дұрыс шешім қабылдау қабілетін жетілдіруге және қаржылық тәуекелдерді азайту жолдарын үйретуге мүмкіндік береді.
«ФинIQ» диктанты онлайн-тестілеу форматында өткізіледі. Тест тапсырмалары қиындық деңгейлері бойынша бөлінген, бұл тәсіл әрбір азаматқа өз деңгейінде қатысуға мүмкіндік береді. Мысалы, мектеп оқушылары қарапайым қаржылық тұжырымдамалардан бастап білімдерін тексере алады, ал ересек тұрғындар, зейнеткерлер немесе кәсіпкерлер күрделі қаржылық операциялар мен инвестициялық стратегияларды бағалай алады. Осылайша диктант барлық жас топтарына, білім деңгейіне қарамастан қаржылық сауаттылығын арттыруға бағытталған.
Диктантқа қатысу шектеусіз. Қатысушылар тесті смартфон, планшет немесе компьютер арқылы өздері үшін ыңғайлы уақытта тапсыра алады. Онлайн формат қатысуды барынша қолжетімді етеді, бұл әсіресе ауылдық елді мекендерде немесе шетелде тұратын азаматтарға маңызды. Сонымен қатар, диктантты шексіз рет тапсыру мүмкіндігі қатысушыларға өз білімін жетілдіруге және жаңа ақпараттарды меңгеруге мүмкіндік береді.
Диктантқа қатысуға арналған алдын ала оқу материалдары да ұсынылады. Бұл материалдар қаржылық жоспарлау, жеке бюджет жүргізу, несие тарихын басқару, инвестиция және сақтандыру өнімдері, алаяқтық схемалардан қорғану сияқты тақырыптарды қамтиды. Алдын ала оқу материалдары қатысушыларға тек тестке дайындалуға ғана емес, күнделікті өмірде қаржылық шешімдер қабылдауда практикалық дағдыларды қалыптастыруға мүмкіндік береді.
Диктант аяқталған соң әрбір қатысушыға сертификат табысталады. Бұл сертификат қатысушылардың қаржылық сауаттылық деңгейін растайды және олардың білімін ресми түрде мойындайды. Сонымен қатар, ең жоғары балл жинаған және ең аз уақыт ішінде тесті аяқтаған қатысушылар «Халық Банкі» АҚ тарапынан арнайы сыйлықтармен марапатталады. Бұл ынталандыру механизмі қатысушыларға өз білімін жетілдіруге мотивация береді және қаржылық сауаттылыққа қызығушылықты арттырады.
«ФинIQ» диктантының қоғам үшін маңызы өте зор. Біріншіден, бұл бастама азаматтардың қаржылық мәдениетін көтереді. Қаржылық сауатты қоғамның негізгі белгілері – қарызға белшеден бату деңгейінің төмендігі, ақшаны тиімді жоспарлау, инвестицияларды дұрыс бағалау және алаяқтыққа қарсы белсенділік. Диктант арқылы азаматтар қаржылық тәуекелдерді азайту жолдарын үйренеді, бұл олардың жеке және отбасы бюджетін тұрақты етуге мүмкіндік береді.
Екіншіден, диктант мемлекеттік деңгейде қаржылық қауіпсіздікке ықпал етеді. Қаржылық сауатты халық мемлекеттің әлеуметтік-экономикалық тұрақтылығын нығайтады. Азаматтардың дұрыс қаржылық шешім қабылдауы банктер мен несие ұйымдарының тиімділігін арттырады, қарыз мәселелерінің алдын алады, алаяқтық пен заңсыз операциялардың санын азайтады.
Үшіншіден, «ФинIQ» арқылы азаматтар қаржылық ақпараттық алаяқтыққа қарсы дағдыларын жетілдіреді. Қазіргі уақытта түрлі қаржылық пирамида, алаяқтық схемалары мен интернет алаяқтық деректері белең алып отыр. Диктант қатысушыларына бұл қауіптер туралы ақпарат беріледі, оларды болдырмау жолдары үйретіледі және азаматтық жауапкершілік қалыптасады.
Төртіншіден, диктант жас ұрпақты қаржылық сауаттылыққа үйретудің тиімді құралы болып табылады. Мектеп оқушылары мен колледж студенттері өз бюджеттерін жүргізу, ақшаны дұрыс бөлу, жинақтау және инвестиция жасау қабілеттерін дамытады. Бұл олардың болашақта қаржылық тұрақтылыққа жетуіне, жеке және отбасы жоспарларын тиімді жүргізуіне негіз болады.
Сонымен қатар, диктант ел ішінде қаржылық мәдениеттің біртұтас жүйесін қалыптастыруға септігін тигізеді. Қатысушылар өз тәжірибелерін әлеуметтік желілерде бөлісіп, достарын қатысуға шақырады. Бұл әлеуметтік эффект қаржылық сауаттылық мәдениетін кеңейтіп, қоғамда қаржылық жауапкершілік мәдениетін қалыптастырады.
Қорытындылай келе, «ФинIQ» республикалық қаржылық қауіпсіздік диктанты – азаматтардың қаржылық сауаттылығын арттыру, заңды және қауіпсіз қаржылық шешімдер қабылдауға үйрету, алаяқтыққа қарсы білім беру және қоғамды қаржылық қауіпсіздік мәдениетімен қамтамасыз ету бағытындағы стратегиялық бастама. Онлайн форматтың қолжетімділігі, алдын ала оқу материалдары, шексіз қатысу мүмкіндігі, сертификаттау және арнайы сыйлықтар жүйесі бұл диктантты әрбір азамат үшін тартымды әрі тиімді етеді.
Қазақстандық қоғамның қаржылық мәдениетін арттыру, азаматтарды қаржылық тәуекелдерден қорғау және олардың білімін жетілдіру – елдің әлеуметтік-экономикалық тұрақтылығы мен халықтың әл-ауқатын көтерудің маңызды факторы болып табылады. Осы тұрғыда «ФинIQ» диктанты – қаржылық сауатты, ақпараттандырылған және жауапты қоғамды қалыптастырудың негізгі құралдарының бірі болып саналады.
Қаржылық білім мен қауіпсіздікті арттыруға ниет білдірген әрбір азаматқа «ФинIQ» диктантына қатысу ұсынылады. Бұл өз қаржылық сауаттылығыңызды тексеріп қана қоймай, күнделікті өмірде қаржылық шешімдер қабылдауға сенімділікті арттыруға мүмкіндік береді. Қаржылық қауіпсіздік – әрқайсымыздың қолымызда, және оны қалыптастыру үшін дұрыс ақпарат пен білім алу – ең негізгі қадам болып табылады.