Қазақстанда жастарды жұмыспен қамту және олардың еңбек нарығында өз орнын табуына қолдау көрсету – мемлекеттік саясаттың маңызды басымдықтарының бірі болып қала береді. Осы бағыттағы тиімді тетіктердің бірі – «Жастар практикасы» жобасы. 2025 жылғы 1 қазанға дейінгі есеп бойынша республика көлемінде 21,5 мыңнан астам жас осы бағдарлама арқылы тұрақты жұмысқа орналастырылған.
Бұл көрсеткіш жастар арасындағы жұмыссыздық деңгейін төмендету және олардың кәсіби біліктілігін арттыру ісінде нақты нәтижелерге қол жеткізілгенін көрсетеді. 2025 жылы барлығы 33 мың жас қазақстандықты жұмыспен қамту жоспарланып отыр, деп хабарлайды ҚР Еңбек және халықты әлеуметтік қорғау министрлігі.
Жастар практикасы – бұл жоғары оқу орындары мен колледж түлектеріне алғашқы кәсіби тәжірибе жинақтауға мүмкіндік беретін ерекше жоба. Бағдарлама жас мамандарға өз мамандығы бойынша алғашқы жұмыс орнына орналасуға жол ашып, болашақта тұрақты жұмыс табуға көмектеседі.
Ресми деректерге сүйенсек, жастар практикасы арқылы жұмысқа орналастырылғандардың ең көп үлесі Түркістан облысына тиесілі – мұнда 6 мыңнан астам жас тұрақты еңбекке тартылған. Одан кейінгі орындарда Қызылорда облысы (2,3 мың адам), Жамбыл облысы (1,7 мың адам), Ақтөбе облысы (1,5 мың адам) және Шымкент қаласы (1,3 мың адам) тұр. Бұл аймақтарда жастарды жұмыспен қамту шаралары қарқынды жүргізіліп, нәтижесінде көптеген жас мамандар өз кәсіби жолын бастауда.
Бағдарламаға қатысушылардың құрылымына көз жүгіртсек, жастар практикасына қатысатын әйелдердің үлесі – 66,5%, яғни 14,3 мың адамды құрайды. Бұл көрсеткіш әйелдердің еңбек нарығындағы белсенділігі мен жұмысқа деген ынтасының жоғары екенін айғақтайды. Сонымен қатар, ауылдық жерлерден қатысушылардың үлесі 59,1% немесе 12,7 мың адамға тең.
Бұл мәліметтер ауыл жастарының да белсенді түрде кәсіби тәжірибе жинауға ұмтылып отырғанын, сондай-ақ өңірлерде жұмыспен қамту инфрақұрылымының дамып келе жатқанын көрсетеді.
Жастар практикасына қатысу құқығы – 35 жасқа дейінгі жұмыссыз түлектерге беріледі. Олар оқу орнын бітіргеннен кейін алған кәсібі бойынша алғашқы жұмыс тәжірибесін жинай алады. Бұл – болашақ мансап жолының алғашқы және ең маңызды баспалдағы.
Жастар практикасына қатысу үшін азаматтар жергілікті Мансап орталығына немесе жұмыспен қамту бөлімшесіне өтініш береді. Маманмен әңгімелесуден кейін түлекке бос орын ұсынылады және жұмыс беруші тарапынан тиісті шарт жасалады.
Жоба аясында жұмыс берушілер жастарға тек кәсіби тәжірибе беріп қана қоймай, оларды өндірістік ортаға бейімдеуге де атсалысады. Әрбір қатысушыға жұмыс орнында тәлімгер бекітіледі. Тәлімгердің басты міндеті – жас маманға бағыт-бағдар беру, кәсіби машықтарын жетілдіру және еңбек тәртібін үйрету.
Министрліктің мәліметінше, жастар практикасына қатысушылардың орташа айлық жалақысы 118 мың теңгені құрайды. Бұл қаражатты төлеу жүйесі ашық және айқын түрде жүзеге асырылады.
Жалақы төлемдері Еңбек мобильділігі орталығы арқылы «Азаматтарға арналған үкімет» мемлекеттік корпорациясы арқылы ай сайын төленеді. Төлем екінші деңгейдегі банктерде ашылған қатысушылардың ағымдағы (карточкалық) шоттарына тікелей аударылады. Бұл – қаржылық ашықтықты қамтамасыз етудің және бағдарламаның сенімділігін арттырудың тиімді жолы.
Жастар практикасы бойынша ең көп сұранысқа ие мамандықтар қатарында жалпы білім беретін мектеп мұғалімі (5863 адам), мектепке дейінгі тәрбиеші (807 адам), медицина қызметкері (2005 адам), бағдарламашы (1094 адам), заңгер (784 адам) және фельдшер (766 адам) бар. Бұл көрсеткіштер білім беру мен денсаулық сақтау салаларының жастар үшін ең тартымды бағыттардың бірі болып отырғанын көрсетеді.
Осы бағдарлама тиімділігінің жарқын мысалы ретінде Батыс Қазақстан облысы, Орал қаласының тұрғыны Эльмар Темірдің тәжірибесін келтіруге болады.
Эльмар биыл Батыс Қазақстан жоғары медициналық колледжін «Емдеу ісі» мамандығы бойынша тәмамдаған. Оқуды аяқтаған соң ол бірден жергілікті Мансап орталығына жүгініп, жұмыссыз ретінде тіркелген. Сол жерде оған «Жастар практикасы» бағдарламасы туралы жан-жақты ақпарат берілген.
– Маған жастар практикасы туралы айтқанда, бұл – алғашқы еңбек тәжірибесін жинап, өз мамандығым бойынша жұмыс істеуге тамаша мүмкіндік екенін түсіндім. Мен бұл бағдарламаға қатысу туралы шешім қабылдап, медициналық мекемеге жолдама алдым. Қазір емханада тәжірибелі дәрігерлермен бірге жұмыс істеймін, науқастармен қарым-қатынас жасау, медициналық құжаттарды толтыру, алғашқы тексеру жүргізу сияқты дағдыларды үйренудемін. Бұл тәжірибе мен үшін өте құнды болды, – дейді жас маман Эльмар Темір.
Мұндай мысалдар еліміздің түкпір-түкпірінде көптеп кездеседі. Жастар практикасы көптеген түлектер үшін тұрақты жұмысқа жол ашып, кәсіби сенімділігін арттырып отыр.
Бағдарламаның тағы бір артықшылығы – оның икемділігі мен ашықтығында. Әрбір қатысушы өз мамандығына сәйкес жұмыс орнын таңдай алады. Жұмыс берушілер мен жастар арасындағы өзара тиімді ынтымақтастық орнап, түлектердің кәсіби әлеуетін арттыруға жағдай жасалуда.
Бүгінде «Жастар практикасы» бағдарламасы аясында түрлі салалар бойынша мыңдаған жас еңбек нарығына қосылып, қоғамның дамуына үлес қосуда. Мемлекет бұл бағыттағы қолдауды жалғастырып, бағдарлама қатысушыларын қаржыландыру көлемін жыл сайын арттырып келеді.
Жобаның тиімділігі тек жұмыспен қамту көрсеткіштерінен ғана емес, сондай-ақ жастардың өмірге деген көзқарасы мен әлеуметтік белсенділігінің артуынан да байқалады. Көптеген жас мамандар алғашқы тәжірибеден кейін тұрақты жұмысқа орналасып, кейбірі өз кәсібін ашып, ел экономикасының белсенді қатысушысына айналып отыр.
Министрлік өкілдерінің айтуынша, жастар практикасына қатысушылардың 60 пайыздан астамы бағдарлама аяқталғаннан кейін тұрақты жұмысқа орналасады. Бұл көрсеткіш жастар саясатының тиімділігін және еңбек нарығына жас кадрларды бейімдеудің оң нәтижесін айқын көрсетеді.
Жастар практикасының негізгі мақсаты – оқу орнын жаңа тәмамдаған түлектердің жұмыссыз қалмауы, олардың өз саласында тәжірибе жинап, кәсіби дамуына жол ашу. Бұл – еңбек нарығындағы теңгерімсіздікті азайту мен елдің адами капиталының сапасын арттыруға бағытталған маңызды бастама.
Мемлекет алдағы уақытта да бұл бағыттағы қолдауды күшейтіп, жастар практикасына бөлінетін қаржы көлемін ұлғайтуды жоспарлап отыр. Сонымен қатар, тәжірибеден өткен жастарды кейін тұрақты жұмысқа орналастыру бойынша жұмыс берушілермен ұзақмерзімді серіктестік орнату көзделген.
Қорытындылай келе, «Жастар практикасы» жобасы – ел болашағына салынған инвестиция. Бұл бастама жастардың еңбекке араласуына, кәсіби дағдыларын шыңдауға және қоғамға пайдалы азамат болып қалыптасуына зор мүмкіндік береді. Жобаның тиімділігі нақты нәтижелермен дәлелденіп отыр. 2025 жылы жоспарланған 33 мың жас қазақстандықтың жұмысқа орналасуы – еңбек нарығы мен жастар саясатының дамуындағы маңызды жетістік болмақ.
Мемлекет басшысының тапсырмасына сәйкес, жастарды жұмыспен қамту, кәсіпкерлікке тарту және олардың әлеуметтік белсенділігін арттыру бағытындағы шаралар жүйелі түрде жалғасын табады.